Είσοδος Επικοινωνία Περιεχόμενα Ανακοινώσεις Links RealPlayer

Αφιερώματα

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ

Εισαγωγή
Μετάβαση στο VocalMusic.gr
Αφιερώματα
Αρχείο Ενιαυτού
Αρχείο Ιεροψαλτών
Αρχείο Χορωδιών
Ψαλτοτράγουδα
Μικτοί Ήχοι - Makam
Βυζαντινά Μουσικά Κείμενα
Δισκογραφία

 

 Μετάβαση στο VocalMusic.gr

     

 

 

ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΤΣΑΜΚΙΡΑΝΗ (+ 2006)
Πρωτοψάλτου - Μουσικοδιδασκάλου

Σας παραθέτουμε συνέντευξη με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που παραχώρησε πρόσφατα ο αείμνηστος Ματθαίος Τσαμκιράνης σε περιοδικό.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο Ματθαίος Τσαμκιράνης μαθήτευσε δίπλα στο Γεώργιο Παρασχούδη ο οποίος υπήρξε, επί 2
χρόνια, Καθηγητής στην Αθωνιάδα Σχολή. Αργότερα πλούτισε τις μουσικές του γνώσείς στη Νικήσιανη Παγγαίου όπου έψαλε ως Πρωτοψάλτης, συνεργαζόμενος με το Σωτήριο Σωτηρούδη, άριστο μουσικό και γνώστη της θεωρίας της Βυζαντινής Μουσικής. Την περίοδο 1946-1951 στράφηκε στην αυτοδίδακτη εκμάθηση μουσικών οργάνων. Έτσι, έμαθε να χειρίζεται, σε επίπεδο δεξιοτεχνίας, κιθάρα, μπουζούκι και ούτι και για την περίοδο αυτή συνέστησε, υπό τη διεύθυνση του, μουσική κομπανία με την οποία εκτελούσε επαγγελματικά μουσικά προγράμματα. Παράλληλα, έψαλλε και ως Πρωτοψάλτης. Μετά το 1953 διδάχτηκε όλα τα μυστικά και τις αρετές της ορθής ψαλμωδικής τέχνης, κατά την έκφραση και το ψαλτικό ύφος, από τον μεγάλο Πρωτοψάλτη και δάσκαλο της ψαλτικής
τέχνης Αθανάσιο Καραμάνη.

Έψαλλε κατά σειρά, στα Εσοδεία της Νικήσιανης Παγγαίου (1951-53), στην Κοίμηση Θεοτόκου Σίνδου Θεσσαλονίκης (1953-54), στον Ευαγγελισμό Σιδηροκάστρου, για ένα χρόνο, και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Καβάλα. Έψαλλε στον Τίμιο Πρόδρομο (1954-64), στον Άγιο Νικόλαο (1964-87), στον Τίμιο Σταυρό (1987-89), στον Άγιο Λουκά (1989-92), στον Άγιο Παντελεήμονα στην Πολίχνη Θεσσαλονίκης (1992-94) και στην Αγία Ειρήνη, στην Καβάλα (1995-2002).

Την περίοδο 1959-80 ίδρυσε Βυζαντινό Χορό με τον οποίο, ως Χοράρχης, έδωσε πολλές Συναυλίες με απόλυτη επιτυχία. Είναι επίσης ο ιδρυτής του Συλλόγου φίλων Βυζαντινής Μουσικής Καβάλας (1976). Ως μουσικοδιδάσκαλος έχει διδάξει την ψαλτική τέχνη σε πλήθος μαθητών του, πολλοί από τους οποίους είναι σήμερα καταξιωμένοι Πρωτοψάλτες και Λαμπαδάριοι.

Ύστερα από προσκληθείς φίλων της τέχνης του, έψαλλε σε πολλούς πανηγυρίζοντες ναούς στην Ελλάδα, την Αμερική, τη Γερμανία κ.α. Έχει γράψει πολλές κασέτες με βυζαντινούς Εκκλησιαστικούς ύμνους καθώς και με τραγούδια εξωτερικής μουσικής, δείγματα της απαράμιλλης ψαλτικής του τέχνης, ενώ η φωνή του κοσμεί μια από τις πιο ιδιαίτερες συλλογές εκκλησιαστικής μουσικής, "Καλοφωνικοί Ειρμοί", σε επιμέλεια Μανώλη Χατζηγιακουμή, όπου ψάλλουν οι καλύτεροι πρωτοψάλτες βυζαντινής μουσικής του κόσμου.

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ-ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ

Τρία πρόσωπα που έπαιξαν ξεχωρίσω ρόλο στη ζωή ενός παιδιού από το χωριό Ελευθερές της Καβάλας, που έμελλε να εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους ψάλτες της Ελλάδας: ένας μερακλής παπάς, ένας καπνομεσίτης κι ένας βούλγαρος πρόεδρος. Ο παπάς του χωριού, ο παπά-Νικόλας, είχε ένα γραμμόφωνο με χωνί, και η μουσική χαραζόταν στο μυαλό του μικρού, όπως ακριβώς και στις γραμμές που χάραζε στο δίσκο. "Η μουσική ήταν το πάθος μου, έπαιρνα το χωνί που βάζαμε πετρέλαιο, έβγαινα στο παράθυρο, έλεγα αμανέδες και με άκουγε όλος ο κόσμος". Κάποτε ήρθε επίσκεψη στο σπίτι του Ματθαίου Τσαμκιράνη ένας καπνομεσίτης ονόματι Βασίλης Παπανικολάου, αδελφός του πρωτοψάλτη Χαράλαμπου Παπανικολάου. Έτυχε να ακούσει το παιδί να τραγουδά και είπε αμέσως στον πατέρα του "πρέπει να στείλουμε το Ματθαίου να μάθει βυζαντινή μουσική". Στα 13 του χρόνια ο πατέρας του έστειλε το Ματθαίο στη Μουσθένη, όπου ζούσε η αδελφή του, για να μάθει την τέχνη δίπλα σε έναν καλλίφωνο ψάλτη, τον Λέανδρο Βιολιτζή. Πριν περά¬σουν δυο χρόνια ήρθε ο πόλεμος. Ο δάσκαλος του δε γύρισε από το μέτωπο... Ο Ματθαίος γύριζε με την αδελφή του στα χωριά και πουλούσαν σεντόνια και μαξιλάρια γία να εξασφαλίσουν δυο-τρία κιλά καλαμπόκι. Άλλοτε κατέβαινε μαζί με άλλα παιδιά στον κάμπο, έπιαναν χελώνες, τις έψηναν και τις έτρωγαν για να χορτάσουν την πείνα τους. Το 1942 επέστρεψε στις Ελευθερές, στον πατέρα του. Εκεί τότε ήταν ένας Βούλγαρος πρόεδρος, Δημητρώφ λεγόταν, Θεός σ'χωρέσ' τον, δεν ξέρω αν πέθανε. Αυτός ήταν και μερακλής, τα ελληνικά τα ήξερε άπταιστα και μου λέει: "Θα μάθεις βουλγαρική γλώσσα". "Πώς θα τη μάθω" του λέω, "Εγώ θα σε μάθω" μου λέει. Με πήρε κοντά του και μέσα σε έξι μήνες έμαθα άπταιστα την βουλγαρική γλώσσα. Μου έφερε και βιβλία από τη Βουλγαρία, με τη βυζαντινή μουσική και με χαρακτήρες βουλγάρικους. Πήγαινα και έψαλλα στις Ελευθερές, στην Πέραμο και την Ηρακλείτσα - μισά βουλγάρικα, μισά ελληνικά, διότι οι εκκλησιαζόμενοι ήσαν Έλληνες και Βούλγαροι Ορθόδοξοι. Πηγαίναμε, κάναμε ορκωμοσίες στο στρατό και μου 'διναν καφέ, ζάχαρη, ψωμί, αυτά που είχαμε ανάγκη στην οικογένεια". Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιστορία του, 80χρονου, σήμερα, Πρωτοψάλτη Ματθαίου Τσαμκιράνη...

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Πώς γίνεται κανείς καλός ψάλτης;
Πρώτα πρώτα πρέπει να έχει φωνή και μετά, το πιο σημαντικό, το πάθος, να το θέλει, να το αισθάνεται να το αγαπά. Από τα 12,13 ή 14 χρόνια του το παιδί θα πρέπει να πάει δίπλα σε έναν καλό ψάλτη, σε έναν καλό εκτελεστή. Να τον ακούει τουλάχιστον 2-3 χρόνια για να γεμίσει το αυτί του φωνητικά. Είναι σημαντικό να μάθει να ακούει τα διαστήματα, τις φωνές. Ο ψάλτης είναι όπως τα μουσικά όργανα... έτσι όπως μάθαιναν οι παλιοί μουσικοί, ακούγοντας ο ένας τον άλλον. Έπειτα, πρέπει να μπει στη θεωρία της βυζαντινής μουσικής, να μελετά. Δεν έχει τελειωμό η βυζαντινή μουσική. Εγώ είμαι 80 χρονών και ακόμη μελετάω. Αυτός που λέει ότι στη βυζαντινή μουσική τα έμαθε όλα είναι άσχετος.

Ένας κακόφωνος ψάλτης μπορεί να διώξει τον πιστό από μια ενορία;
Ξέρεις τι λέει η θεωρία της βυζαντινής μουσικής; Προκειμένου ο κακόφωνος να ανεβαίνει και να διώχνει το εκκλησίασμα, να φεύγει αυτός. Δυστυχώς δεν έχουν όλοι το γνώθι σ' εαυτόν και βλέπεις μερικούς να ανεβαίνουν πάνω και να "γκαρίζουν, με συγχωρείς για τη φράση, και, διώχνουν, πολλές φορές, τους πιστούς.

Εσείς, όταν ψάλλετε, λειτουργείτε περισσότερο ως μουσικός; Έχετε το μυαλό σας στη φωνή και τις νότες ή σκέφτεστε την προσευχή της ψαλμωδίας;
Πρώτα η προσευχή. Αυτό είναι το πρώτο. Ειδικά στη βυζαντινή μουσική πρέπει να είσαι παραπάνω από πιστός. Εάν δεν είσαι πιστός, δεν κάνεις τίποτα. Εγώ τα παλιά τα χρόνια, πριν ακόμα μπω μέσα στο κύκλωμα αυτό, το λεγόμενο εκκλησιαστικό με τους παπάδες, τους δεσποτάδες, τις διενέξεις και τα μαλώματά τους - γιατί όπως σε όλες τις δουλειές και σε όλες τις οργανώσεις υπάρχουν και τα καλά και τα κακά, έτσι υπάρχουν και στην εκκλησία- όταν έψαλλα, έκλαιγα και έλεγα ότι "αυτά πάνε στα αυτιά του Θεού". Είχα αυτό το πάθος και ακόμα το έχω, δε μου έχει φύγει.

Πώς φτάνατε σε αυτό το σημείο της ψυχικής ανάτασης;
Αυτό που έψαλλα, το πίστευα. Όταν το πιστεύω, το καταλαβαίνω, το αισθάνομαι, όταν το λέω μέσα από την καρδιά μου, οπωσδήποτε θα το αισθανθεί και ο κόσμος. Έπρεπε πρώτα εγώ να το αισθανθώ... Αν καμιά φορά δεν το αισθανόμουν, ή γιατί είχα κάποια στεναχώρια ή γιατί ήμουν κρυωμένος, έλεγα "απέτυχα". Πολλές φορές είμαστε εμείς, οι πιστοί, που αποτυγχάνουμε «το να αισθανθούμε τους ψαλμούς, γιατί το μυαλό μας πετάει στα προβλήματα της καθημερινότητας»... Εγώ προσπαθούσα να αποσπάσω την προσοχή του εκκλησιάσματος από τη μέριμνα για τα καθημερινά, ώστε να αφοσιωθεί. Προσπαθούσα να μεταδώσω το πάθος μου, να πω σε κάθε πιστό "αυτά που λέω, πάνε στο Θεό, άκουσε τα και εσύ". Και δόξα τω Θεώ κατάφερνα αυτό το πάθος και το μετέδιδα στο εκκλησίασμα. Για αυτό και με καλούσαν και πήγαινα και έψελνα στη Γερμανία, στην Αμερική...

Συχνά, σε γάμους και βαφτίσεις ασχολούμαστε με το τι φοράει ο διπλανός μας. Σας απογοητεύει αυτό;
Βεβαίως. Εκεί δεν μπορείς να ψάλλεις, τα λες για να τελειώνει η ακολουθία. Για αυτό δεν πήγαινα σε τέτοιες ιεροπραξίες. Διότι ήξερα ότι υπήρχε οχλαγωγία και δεν πήγαινα παρά μόνο αν επρόκειτο για γάμους συγγενών.

Άλλοτε, οι πιστοί έβρισκαν στην εκκλησία ένα αποκούμπι. Σήμερα η εκκλησία περνά κρίση, οι κληρικοί έπεσαν στα μάτια του κόσμου. Εσείς τι σκέφτεστε για αυτή την κατάσταση;
Δε με ενδιαφέρει. Είπα πιο μπροστά ότι και σε όλες τις οργανώσεις υπάρχει και το καλό και το κακό. Προσωρινά μπορεί να σε στεναχωρήσει, αλλά δεν παύεις από μέσα σου να λες "εγώ πιστεύω και πάω στην εκκλησία, το τι κάνει εκείνος δε με ενδιαφέρει". Αυτό έλεγα εγώ τότε, αυτές είναι οι αρχές μου. Άσχετα με το τι έχουν δει τα μάτια μου. Δε με ενδιαφέρει. Άλλο είναι η εκκλησία και άλλο τα πρόσωπα. Δεν παύει η εκκλησία να είναι η Πίστις, δεν μπορείς να το ταυτίσεις το ένα με το άλλο. Παλαιότερα υπήρχαν καταστάσεις που να μη συνάδουν, δηλαδή, με την ιδιότητα του κληρικού; Πάντα. Δυστυχώς υπήρχαν και υπάρχουν πάντα, αυτό δε σταματά ποτέ...

Εσείς, που βιώνετε πιο έντονα τα εκκλησιαστικά δρώμενα, ποιον θεωρείτε τον πιο συγκινητικό ψαλμό της ορθόδοξης παράδοσης;
Δεν υπάρχει άσχημος ύμνος στη βυζαντινή μουσική. Όλα είναι καλλιτεχνικά κομψοτεχνήματα. Το κάθε τροπάρι έχει το δικό του στυλ, το δικό του πάθος. Γι' αυτό, όταν πάει κάποιος να μάθει βυζαντινή μουσική, μαθαίνει ότι η βυζαντινή μουσική είναι η τέχνη δια της οποίας συναρμολογούμε διάφορα συναισθήματα- χαρά, λύπη, θάρρος, ενθουσιασμό, αυταπάρνηση. Όλα αυτά είναι μέσα στο τροπάρι, άρα δεν υπάρχει κανένα άσχημο τροπάρι, όλα έχουν τη δική τους γλύκα, τη δική τους αξία, τη δική τους ομορφιά και ένα "αμήν" ακόμη. Φτάνει να το λες σωστά. Αν πεις για τα πιο συγκινητικά τροπάρια, είναι τη; Μεγάλης Εβδομάδας.

Φέτος τη Μεγάλη Εβδομάδα φιλοξενήθηκε στην εκκλησία του Αποστόλου Παύλου η συναυλία του Πέτρου Γαϊτάνου, ο οποίος είναι και τραγουδιστής... Πως σας φάνηκε αυτή η ιδέα;
Συναυλία σε ναό είναι κάτι που δεν μου αρέσει. Όσο για το Γαϊτάνο... τραγουδιστής είναι, ψάλτης όχι. Τραγουδιστής ωραίος, φωνή έχει ωραία, αλλά ψάλτης δεν είναι. Άλλο το να ψάλλεις άλλο ίο να τραγουδάς. Είναι πολλοί ψάλτες που το τραγούδι το ψάλλουν - ο Γαϊτάνος το ψάλσιμο το κάνει τραγούδι. Είναι διαφορετικές οι τέχνες. Η βυζαντινή μουσική είναι τέχνη της ψαλμωδίας της ορθόδοξης χριστιανικής λατρείας. Τέχνη λατρευτική, επομένως ο χαρακτήρας της είναι μυσταγωγικός. Όμως σήμερα στη βυζαντινή μουσική υπάρχουν προβλήματα, που αφορούν τόσο στο θεωρητικό μέρος, όσο και στο πρακτικό, που αφορά στον τρόπο της εκτέλεσης της, τη σαφήνεια της ερμηνείας και εκτελέσεως των σημείων, της ποιότητας καθώς και της ποσότητας των χαρακτήρων. Αρκετές φορές, στις διασκευές που γίνονται στα κλασικά μουσικά κείμενα αλλοιώνονται οι μελωδίες των διαφόρων τροπαρίων και θαυμάσια υμνολογικά κείμενα δεν ερμηνεύονται σωστά.

Κάποιοι ψάλτες προσπαθούν να δώσουν στη βυζαντινή μουσική έναν τόνο που ταιριάζει πιο πολύ στο σήμερα. Συμφωνείτε με αυτό;
Οι παλιοί μουσικοδιδάσκαλοι που μελοποίησαν τα παλιά τροπάρια, ο Παρδαλής, ο Πρίγγος, ο Φωκαέας, ο Κωνσταντίνος ο Πρωτοψάλτης, ο Κουκουζέλης ο οποίος μάλιστα ήταν ψάλτης στη Λάβρα, στο Άγιον Όρος, αυτοί ήταν όπως ο Μπετόβεν, ο Τσαϊκόφσκι. Σήμερα είναι μερικοί που θέλουν να το κάνουν πιο καλό, δήθεν, όμως καταστρέφουν το παλιό το κείμενο, το αλλοιώνουν. Ενώ αν καθίσεις και το μελετήσεις και το εκτελέσεις με όλες τις σημειογραφίες, δεν υπάρχει ωραιότερο πράγμα. Ευτυχώς που υπάρχουν πολλοί καλοί Μουσικοδιδάσκαλοι και Χοράρχες, οι οποίο κρατούν αυτή τη στιγμή τη βυζαντινή μουσική στα χέρια τους και βγαίνουν πολλά καλά παιδιά που ξέρουν καλή μουσική.

Η βυζαντινή συνδέεται με την αρχαία ελληνική μουσική;
Ακόμα και ο Μέγας Αλέξανδρος, προ Χριστού, είχε διδάξει τους Αιγυπτίους με αυτή τη βυζαντινή μουσική. Δεν είναι τωρινή. Η μουσική γεννήθηκε από τη γλώσσα, από τη μουσικότητα της, που σιγά σιγά έγινε φωνητική. Αργότερα, η βυζαντινή μουσική εντυπώθηκε και στο δημοτικό μας τραγούδι. Η βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική είναι εθνική μουσική, μουσική κληρονομιά αιώνων που μας παρέδωσαν οι δημιουργοί της, πατέρες της εκκλησίας. Οφείλουμε να τη διατηρήσουμε, να τη μελετήσουμε μουσικολογικά και να την καθαρίσουμε από ξένες επιδράσεις, να την ανυψωθούμε σε ανώτερα καλλιτεχνικά επίπεδα, ώστε να βρει το αρχαίο αυτής μεγαλείο και κάλλος.

Αποσπάσματα Ηχογράφησης Εξοδίου Ακολουθίας
ψάλλει ο αείμνηστος
Ματθαίος Τσαμκιράνης
Πρωτοψάλτης - Μουσικοδιδάσκαλος

ΤΙΤΛΟΣ:  Μετά των Αγίων σου... Τροπάριο.

   ΗΧΟΣ:   Πλάγιος του Τετάρτου. 

(292ΚΒ)

 

ΤΙΤΛΟΣ:  Δεύτε τελευταίον ασπασμόν... Προσόμοιο αργό
                στιχηραρικό
.

   ΗΧΟΣ:   Δεύτερος. 

(793ΚΒ)

 

ΤΙΤΛΟΣ:  Ορόντες με άφωνον... Τροπάριο.

   ΗΧΟΣ:   Πλάγιος του Δευτέρου.

(1771ΚΒ)

 

 

 

 

Είσοδος Επικοινωνία Περιεχόμενα Ανακοινώσεις Links RealPlayer
 

Copyright © 2005 [Ieropsaltis.com by Dimitrios Houpas]. All rights reserved